A Statistically Research About The News Tongue Of A Newspaper In The Republic Term ( Cumhuriyet D nemi Gazete Haber Dili üzerin.docx

Cumhuriyet Dnemi Gazete Haber Dili Uzerinde Gstatistiksel Bir Arattrma(Cumhuriyet Gazetesi OrneFi)A Statistically Research About The News Tongue Of A Newspaper InThe Republic Term (The Case of Cumhuriyet Newspaper)Hayrullah KAHYAzctTurkenin ilk dnemlerinden itibaren zaman ve blgelere goredeFiiiklikler gsteren Turkedeki yabanc kelimelerin oran,Cumhuriyet dneminin en qok tartilan konulanndan biridir. Buahimada Turkcnin sz varlFnn Cumhuriyet dncmindcki durumuistatistiksel olarak ortaya konmultur. Bunun iqin yaklalk son seksenylda gazete haber dilindeki Tiirkqc, Arapa, Farsa ve Avrupa dillcrininyiizdclik oranla hcsaplanmlt Cumhuriyet gazetesi haber dili merkezalnarak yaplan bu araltrmann sonucunda Cumhuriyet dnemi gazetehaber dilinde Tiirke kkenli kelimelerin gittike arttF, buna karihkArapa kkcnli kelimelerin azaldiFi; Farsa kkcnli kelimelerinorannn ek deFilmemesine raFmen Avrupa dillerinin orannda sonyini bel ylda arti olduFu grulmuitur.Anahtar kelimclcr: Cumhuriyet gazetesi, yabanc kelineler,sz varlF, haber dili, sadelelmeAbstractThe foreign words in Turkish are one of the most discussedsubjects in republic term which differ from time to time and from regionto region from the begining of first Turkish periods. In this workshop,the position of existance of Turkish words was presented statistically.For the work, in the last eighty years newspaper tongue, Turkish,Arabic, Persian and the European tongues were counted percently.Cumhuriyet newspaper taking in the center, in the Republic term,increasing Turkish words, in the opposite dcscrcasing Arabic root wordsand no change in Persian root words, but increasing, especially, in thelast twenty five years European languages were seen.Key words: Cumhuriyet newspaper, foreign words, wordexistance, news tongue, purityMarmara Universitesi, Tiirkiyat Araltirmalan Enstitusii, Tiirk Dili Bdliimii Doktora OFrencisi315Hayrullah KAHYA0. GirilDil, tanmn bir anda yapamayacaFmz kadar ok ynlu, deFiiik alardanbakldFnda farkl zelliklere sahip canh bir varlktr. gimdiye kadar dilin biroktanm yaplmitr ve yaplabilir. Bu tannlan her biri dilin bir veya daha fazlazclliFini ortaya koyan tanmlardr. _ Dil, toplumu toplum yapan gelerin balnda gelir. Bir milletin yalayln,geleneklerini, greneklerini, hayata ve diinyaya bakiilanni; ilim, teknik, sanat veticaret gibi alanlarda insanlFa bulundukla katklan dil sayesinde Frenebiliriz.Bundan bin yl sonra Turklcr hakknda araitmna yapmak istcycn yabanc bir bilimadam, Tiirkenin yalnzca sz varlFn inceleme imkann bulsa ulkenizin 20.yuzylda ne gibi deFilikliklere uFradFn, hayat felsefemizi, toplumsaliliikilcrimizdc nclcrc ncm vcrdiFimizi, hangi ilkclcrlc daha ok itbirliFiierisinde bulunduFumuzu ve daha birok zelliFimizi ortaya karabilir (Aksan1998: 13). Yani bir dilin sz varlFnn ortaya konmas o dilin, dolaysyla onilletin niteliklerinin ortaya konmas anlainina gelir. Bu adan bakldFnda dilinkultiir ile el anlamda olduFu goruliir. Bir dilin sz varlFn olulturan gelerinbainda ise kelimeler gelir.Gazete haber dilinin sz varlFn incelenek, dil hakknda belirli birtutma sahip baFnsz bir yazan sz varliFini incclcncktcn daha objcktifsonular elde edilmesini saFlayacaktr. Bu allmada Cumhuriyet,in ilk yllandangiiniimuzc kadar Turkiyc Tirkcsi sz varlFnn nc gibi dcFilmclcrc uFradFnanlamak iin gazete haber dilindeki kelimelerin kkenleri iizerinde durulacaktr.Boyle bir alimada ele alnan metinlerin nitelikleri, konulan ve yazannn dil anlayl gibi etkenler kesin ve genelgeer sonulara ulallmasn engellemektedir.Ancak bu gibi bir araltnann amac, dilin o dnemdeki sz varlF hakkmdagenel anlamda istatistiFe dayal bir fikir vermek olursa bu amacngerekleiebileceFi duiuniilebilir.Tirkcnin sz varliFini ortaya koymak iqin gazctclcrin yam sra dcrgi, kitap ve diFer yaynlar iizerinde de allma yaplabilir. Fakat bu araltrma, gazetehaber dili ilc snrl ttulmultur.Qallmada kullanlan netinlerde geen kelimelerin sklkla dahcsaplanabilirdi. Fakat bylc bir alima makalc snrlann alacaFi iqin baika birallmada ele almmaldr.L Cumhurivet Dnemi Gazete Haber DiliDeFiiik doneinlerde zaman zaman sadelelme ve mahallileime akmla szkonusu cdilsc de csasl vc tcmclli bir diiluncc olarak Tirkcnin sadclclmcsi fikri,Tanzimat dneminde ortaya atlnltr. ginasi, Namk Kemal, Ahmet MithatEfendi, gemseddin Sami gibi edebiyatlar eiitli makalelerinde Turkeninsadelelmesi fikrini giindeme getirmiilerdir. Bu diiliincenin geliimesinde IiiphesizTanzimat yazarlann oFunun gazctcci olmalan da ctkili olmultr. Nc var ki budnemde nemli l9iide bir sadelelmenin gerekleltirilebildiFi sylenenez. Yanibu dnemin sanat